Het Fraterhuis

Gedurende een tweetal eeuwen was dit huis de bron van wetenschap voor den Bosch en de Meierij van dien naam. Het is daarom wel jammer, dat van deze voorname instelling van onderwijs nog geene afzonderlijke beschrijving bestaat.

Het meeste dat tot dusverre er over uit werd gegeven, kan men vinden in de Analecta Gysberti Coeverincx II p. 78, waarin pater G. van den Elsen aan de oorkonden, welke Coeverincx over deze instelling bijeenverzamelde, eene zakelijke inleiding over deze inrichting van onderwijs Iaat voorafgaan; alsmede in het reeds meermalen aangehaalde werk van Jhr. A. van der Does de Willebois Studiebeurzen II p. 247 en vlgd 1).

Zooals uit die beide werken, alsmede uit Schutjes t.a.p. IV, p. 404 en vlgd. blijkt, werd het Fraterhuis van den Bosch door de Broeders des Gemeenen Levens (Fratres in communi vita viventes) van Zwolle in het begin der 15e eeuw opgericht in een huis aan de Hinthamerstraat, dat de Regeering van den Bosch hun daartoe verstrekt had en in eene Bossche Schepenakte van 23 Juni 1455 aldus omschreven werd: fratrum in communi vita viventium, commorantium in hereditate quondam Arnoldi Heym, sita in Buscoducis juxta vicum Hyntamensem 2); het werd door hen aan St. Gregorius toegewijd en zij hielden in bijgebouwen daarvan kostscholen voor de jongelieden, die Latijn en Grieksch wilden leeren, of, zooals wij thans zouden zeggen, voor de gymnasiasten.

Deze Broeders of Fraters, welke te den Bosch den naam droegen van Hieronymianen, en aldaar tot hunnen eersten rector hadden den priester Gerrit Scadde uit Calcar 3), die 24 Juli 1435 overleed, waren geen kloosterlingen, doch stonden desniettemin onder gehoorzaamheid, zoolang als zij in hun Fraterhuis bleven; zij leefden volgens de uitdrukkelijke bepaling van hunnen stichter Geert Groote in gemeenschap van goederen, waarom zij ook geheeten werden fratres vitae communis of bonae voluntatis; hunne kleeding bestond uit eenen tabbaard, niet uniform van kleur, waarboven eene zwarte kap, weshalve zij ook wel cucullati of gekaproenden genoemd werden. Kloosterlingen wilden deze Broeders of Fraters niet worden en daarom werd hunne instelling door Paus Pius V als vernietigd beschouwd, nadat deze bij Constitutie van 4 December 1568 had bepaald 4), dat geestelijke vereenigingen, die zonder kloostergeloften waren en waarvan de leden, zooals zij, desniettemin een geestelijk kleed, onderscheiden van dat der wereldpriesters,

Daar deze Broeders desniettegenstaande toch bleven bestaan, zoo gaf de Bossche Bisschop Metsius hun in 1573, ten einde in hun gesticht zooveel mogelijk orde te stellen, eenige statuten, echter onder uitdrukkelijke verklaring, dat die niet moesten worden aangemerkt als eene goedkeuring hunner vereeniging, zooals zij die in stand lieten; men kan dit lezen bij Coeverincx t.a.p. Dl II, blz. 117 5).

Gezegde Broeders of Fraters hielden zich onledig met het onderwijzen der jeugd en het afschrijven van boeken 6).

Hun huis, dat aan de Hinthamerstraat stond, heette domus S. Gregorii, omdat het aan den H. Gregorius was toegewijd, zooals bleek uit het navolgend opschrift, dat in den gevel van dat huis stond:

Meergezegde Broeders of Fraters onderwezen de jeugd in bijgebouwen, waarvan het een, genaamd het Rijke Fraterhuis, zich bevond achter hun voormeld woonhuis en het ander, het Arme Fraterhuis geheeten, aan de Schilderstraat stond. (J. van Oudenhoven eerste uitgave p. 36). Het onderscheid tusschen die beide huizen bestond niet hierin, dat het een rijker dan het ander zoude geweest zijn, dit was nog de vraag, maar daarin, dat het een bestemd was tot kostschool voor meer of minder vermogende jongelieden en het ander tot kostschool voor onvermogende jongelieden, in wier onderhoud voor zoover mogelijk werd voorzien door stichtingen, daartoe ver-

In het begin der 17e eeuw werd het Rijke Fratershuis van het Arme gescheiden, doordien Bisschop Zoesius dit laatste had bestemd tot een Bisschoppelijk Seminarie; van die afscheiding is daarop den 21 September 1615 eene akte opgemaakt, te vinden bij Coeverincx t.a.p. II. blz. 133 en in Reg. n° 315 f 473; daarin komt o.a. het volgende er over voor: dat partijen hebben gemaakt zeeckere separatie van de huysinghen ende erffenissen der Armen fraters voors. tegen den convente ende erffve van den Fraters des oordens van St. Gregorius